Hoe The Leftovers mij leerde om rouw, religie en serendipiteit te begrijpen

Ruim drie jaar geleden overleed mijn moeder plotseling. En een van de onverwachte manieren waarop ik dat heb verwerkt, is door de weergaloze serie The Leftovers van HBO. Het meesterwerk van Damon Lindelof en Tom Perotta doet wat geen enkele andere serie heeft gedaan, en wellicht ooit gaat doen. Dit is de serie die bijna niemand heeft gezien, maar die je moet kijken.

De premisse van The Leftovers is dat op een dag 2% van de wereldbevolking plotseling verdwijnt. Bij die ene zin zouden talloze schrijvers likkebaardend een script ontwikkelen dat het ene na het andere mysterie richting de kijker gooit.

Één antwoord, twee nieuwe vragen. Twin Peaks vond het zo’n beetje uit, Lost perfectioneerde het. Damon Lindelof schreef die laatste serie samen met J.J. Abrams. Dus ja, The Leftovers is ook zo’n serie waarin ‘het geheim’ in de laatste aflevering wordt onthuld, toch?

Ab-so-luut niet. Lindelof merkte bij Lost dat het irriteert om kijkers aan het lijntje te houden. The Leftovers wil alleen de relaties tussen personages uitdiepen. Niet ‘waarom gebeurt dit?’, maar ‘hoe gaan de hoofdpersonen hiermee om’?

Het vergt lef om deze serie te maken. In plaats van een mysterie om kijkers vast te houden, bouw je langzaam een relatie op met de hoofdpersonen. Lindelof en Perotta leggen complexe emoties uit aan kijkers die daar wellicht nooit mee te maken hebben gehad.

  • Wat doet rouw met een mens?
  • Hoe leg je uit wat een geloofscrisis is aan iemand die niets met religie heeft?
  • Kun je het verschil tussen toeval en bestemming uitleggen?
  • Wat is een depressie, en hoe gaan verschillende mensen daar mee om?
  • Is zelfmoord een oplossing?

Het diepste dal

En The Leftovers slaagt daar in. Drie seizoenen, 28 afleveringen lang. Het is de enige serie die het diepste dal voelbaar kan maken voor iemand die dat niet eerder heeft meegemaakt. En ik leerde mijn persoonlijke ervaring te verwerken door metaforen en symboliek rondom rouw, religie en serendipiteit.

Ik wil een paar voorbeelden noemen. Volgens mij zijn dit hele kleine spoilers, maar zoals ik al zei: het gaat om de ervaring, niet om de route.

In de derde aflevering, genaamd Two Boats And A Helicopter, staat religie centraal. Dominee Matt maakt een eigentijdse versie mee van het verhaal van Job (de man wiens geloof wordt getest na een weddenschap tussen God en de duivel). Sowieso is het acteerwerk bril-fucking-jant, en de dunne scheidslijn tussen serendipiteit en geloof tilt deze aflevering naar een van mijn favoriete uren televisie ooit.

Ik ben zelf gelovig opgevoed, maar ben van mijn geloof gevallen. Ik haalde dan ook iets totaal anders uit de gebeurtenissen in deze aflevering dan Matt, maar dat is juist het punt van The Leftovers. Twee mensen ervaren exact hetzelfde, en trekken vervolgens andere conclusies. We vertellen onszelf het verhaal dat ons het beste uitkomt.

Alles beantwoord, niets beantwoord

In het tweede seizoen wordt zelfs het hiernamaals op een ambivalente manier behandeld. Is dit écht een leven na de dood, of is er een perfect logische verklaring voor wat er gebeurt? Dat roept zelfs vragen op over wederopstanding en de legitimiteit van Jezus.

Het makkelijker om een plot te construeren met moord, verraad en mysterie. The Leftovers is uniek omdat het de heftigste emoties aanspreekt (met tussendoor ook hele flauwe humor) en in elk opzicht balans weet te houden.

De omschrijving van de allerlaatste aflevering: ‘Nothing is answered. Everything is answered. And then it ends.’ Ik kan het niet beter verwoorden.

Ook noemenswaardig:

  • Bij mij ‘klikte’ de serie pas echt na de derde aflevering. Het is de aflevering die ik eerder beschreef, over de dominee in een geloofscrisis. Ik raad aan om in ieder geval tot daar te kijken.
  • De muziek van Max Richter is geweldig. Zoveel prachtige scenes die mij te binnen schieten als ik de playlist opzet. Luister hier seizoen 1, 2 en 3.
  • The Leftovers heeft belachelijk weinig prijzen gewonnen. Publieksprijzen gaan naar grote series, uiteraard. Maar dat een jury het acteerwerk niet waardeert, is echt ongelooflijk. Aan de andere kant: The Wire kreeg ook weinig lof terwijl het werd uitgezonden.
  • Vanaf aflevering 1 luister ik de podcast Following The Leftovers. Elke week scherpe analyses en nieuwe inzichten.